Leesonderwijs: kunnen we de kloof tussen wetenschap en praktijk overbruggen?

Met Suzanne Bogaerds-Hazenberg, Hilde Kooiker-den Boer & Jacqueline Evers-Vermeul

Vanuit de wetenschap is er veel bekend over tekstbegrip en effectief leesonderwijs. Helaas zijn deze theorieën vaak niet praktisch genoeg en komen wetenschappelijke inzichten daardoor nauwelijks in de klas terecht. Er is bij begrijpend lezen dus sprake van een kloof tussen wetenschap en praktijk.

In deze sessie gaan we in gesprek over drie oplossingsrichtingen om wetenschappelijke theorieën daadwerkelijk het klaslokaal in te krijgen:

1. theoretische kennis van leerkrachten vergroten;
2. bewezen didactieken toepasbaar maken;
3. evidence-based lesmaterialen ontwikkelen.

Daarbij zullen we ook onze ervaringen delen rondom ontwerpgericht onderzoek, een vorm van samenwerking waarbij leerkrachten en wetenschappers samen lesmaterialen ontwikkelen. Dit schept nieuwe uitdagingen voor alle partijen, maar er liggen ook duidelijke kansen voor professionalisering. Bovendien levert het bruikbare materialen op waarin bewezen effectieve didactieken een plek krijgen.

Begrijpend lezen op de basisschool: een tussenbalans

Begrijpend lezen is vaak een hoofdpijndossier, en niet onterecht. Nederlandse basisschoolleerlingen zijn weinig gemotiveerd om te lezen en ze maken in de middenbouw weinig ontwikkeling door in hun leesvaardigheid. In groep 8 kunnen veel leerlingen nauwelijks effectieve leesstrategieën opnoemen. Begrijpend lezen vormt dan vaak een struikelblok, terwijl er juist allerlei wetenschappelijke inzichten zijn ontwikkeld over effectief leesonderwijs. Tijd voor een tussenbalans en om de huidige praktijk van het Nederlandse begrijpend leesonderwijs te spiegelen aan enkele wetenschappelijke inzichten.
Tijdens deze lezing bespreek ik de resultaten van een materiaalanalyse van zeven lesmethodes en van een reeks interviews met basisschoolleerkrachten. Eerst laat ik zien welke kennis en vaardigheden leerlingen opdoen over tekststructuur en leesstrategieën. Ook bespreek ik welke didactieken de lesmethodes voor begrijpend lezen voorschrijven en hoe die lesinhoud en didactieken passen bij ingrediënten die volgens de wetenschap nuttig zijn. De interviews schetsen een levendig beeld van de wijze waarop deze inhoud en didactiek in de klas vorm krijgen en tonen samen met de materiaalanalyse de sterke, maar ook zwakke plekken van het huidige leesonderwijs. Tot slot doe ik enkele suggesties ter verbetering, zoals een geleidelijker didactische fasering en theorie over tekststructuur aanleren als betekenisvol kader voor het werken met leesstrategieën.